Art Nouveau là gì? Mọi điều về phong cách nghệ thuật này

Phong cách Art Nouveau được biết đến là một loại hình phong cách mang âm điệu ảnh hưởng sâu đậm từ trường phái “Tân nghệ thuật” từ nhiều đất nước khác nhau. Vậy Art Nouveau là gì và tại sao nó lại có sức ảnh hưởng đến thế? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau nhé!

Khái niệm và lịch sử hình thành

Tên gọi “Art Nouveau” xuất hiện từ cuối thế kỷ XIX tồn tại đến đầu Thế chiến thứ I (1890–1905) và được biết tới là một  trường phái nghệ thuật quốc tế, một phong cách nghệ thuật, kiến trúc bắt nguồn từ châu Âu. Ở mỗi quốc gia, Art Nouveau lại có một tên gọi riêng đầy ấn tượng: “nghệ thuật mới” (tiếng Pháp); Jugendstil - “nghệ thuật trẻ” (tiếng Đức); Stile Liberty (tiếng Ý); Modernisme (tiếng Tây Ban Nha); Modern ( tiếng Nga) và một tên gọi đầy Việt hóa là trường phái “Tân nghệ thuật”.

Bức tranh đại diện cho nghệ thuật Art Nouveau đầy thời thượng

Trường phái nghệ thuật Art Nouveau

Phong cách Art Nouveau ra đời dưới tác động của trào lưu Art & Craft tại Anh cùng làn sóng đương thời từ nghệ thuật in mộc bản của xứ sở hoa anh đào. Theo giới nghiên cứu nghệ thuật, đây được coi là hai yếu tố cốt lõi để tạo nên phong cách hoa mỹ này.

Tác phẩm của trào lưu Art & Craft (Anh)

Nghệ thuật in mộc bản (Nhật Bản)

Với mục đích kết hợp nghệ thuật và thiết kế vào đời sống, Art Nouveau đã xuất hiện tại London và Paris. Tuy chỉ mang sứ mệnh bước đầu tiên phong thế nhưng phong cách độc đáo này lại nổi lên như một cuộc cách mạng nghệ thuật vào thời điểm này. Một bộ phận người trưởng thành trong thời đại Victoria cho rằng Art Nouveau quá lố bịch, ngông cuồng nhưng đến cuối cùng họ vẫn không thể phủ nhận sự tỉ mỉ, kỹ lưỡng đến choáng ngợp của nó.

Những đặc điểm chính của phong cách Art Nouveau

Nhìn vào một tác phẩm nghệ thuật, không khó để nhận ra đặc trưng riêng của phong cách Art Nouveau nhờ tính hoa mỹ, tráng lệ được tạo nên từ các đường nét uốn lượn, uốn sóng bất đối xứng hay các họa tiết cách điệu đan xen những chi tiết hoa lá, cỏ cây,.... hoặc nên thơ hơn nữa khi kết hợp với hình ảnh nàng tiên, nữ thần có đường cong cơ thể mềm mại.

Những đường cong tuyệt mỹ - Đặc trưng của Art Nouveau

Hình thái

Nhắc tới Art Nouveau, người ta có cảm giác như đang hòa mình vào thế giới thần tiên thơ mộng. Bởi cảm hứng mà phong cách Art Nouveau đem lại chính là dựa trên những yếu tố của tự nhiên (cây, cỏ, hoa, lá) cùng đường nét cong uốn lượn mềm mại tạo nên sự tinh tế đặc biệt. Art Nouveau chú trọng vào vẻ đẹp huyền ảo, bí ẩn mang hơi hướng cổ tích - nơi có những kiến trúc lâu đài nguy nga tráng lệ và cả những khu rừng hoang dã đầy ma mị.

Lâu đài nguy nga mang cảm hứng từ Art Nouveau

Các tác phẩm theo phong cách Art Nouveau tỉ mỉ đến phức tạp trong từng chi tiết nhưng vẫn toát lên sự mềm mại và cuốn hút người xem một cách đặc biệt. Bởi đặc điểm chính của phong cách nghệ thuật này là những đường cong và bố cục không cân xứng lấy cảm hứng từ thiên nhiên như cỏ cây, hoa lá hay thú vị hơn là cảm hứng đến từ mái tóc, nét đẹp cơ thể của người phụ nữ.

Các đặc điểm nhận dạng cho phong cách Art Nouveau

Màu sắc

Mang trong mình sứ mệnh của sự phá cách thế nên Art Nouveau không hề kén chọn về màu sắc nghệ thuật mà kết hợp, biến hóa chúng một cách đa dạng đến bất ngờ. Các gam màu như vàng, trắng bạc, nâu sẽ mang đến sự kết hợp hài hòa đầy ăn ý cho những không gian hướng đến sự sang trọng, lịch sự. Hướng tới không gian tự nhiên thư giãn sẽ phù hợp với các gam màu xám, xanh, tím và hồng.

Không gian sang trọng phù hợp với gam màu trầm ấm đầy ấn tượng

Màu sắc tươi sáng góp phần toát lên vẻ đẹp cho tác phẩm nghệ thuật

Chất liệu sử dụng

Để tôn lên tính hoa mỹ cho Art Nouveau, các chất liệu được ưu tiên sử dụng trong phong cách này là những kim loại có thể dát vàng, bạc hay thủy tinh có tính phản quang quý giá. Bên cạnh đó, đồ kim hoàn, đá cẩm thạch, các loại gỗ quý hay lông thú cũng được lựa chọn để dùng làm vật trang trí cũng có thể làm bật lên sự hào nhoáng của Art Nouveau.

Vẻ đẹp sang trọng mà chất liệu có tính ánh kim đem lại 

Art Nouveau và Art Deco

Art Nouveau bắt đầu được thay thế bởi Art Deco (phong cách Nghệ thuật thị giác) vào khoảng năm 1910, sự kế thừa này đã làm nên một cuộc cách mạng vang dội. Cách dễ dàng nhất để có thể phân biệt hai phong cách này là dựa vào hình thái trang trí:

• Art Nouveau là phong cách thiên về sử dụng đường cong và bố cục không đối xứng lấy cảm hứng từ thiên nhiên như các họa tiết về hoa lá, tiên nữ, cỏ cây,...
• Art Deco là phong cách thiên về sử dụng đường thẳng ngang, đường tuyến tính và bố cục đối xứng theo motif hình tam giác, hình bình hành, zigzag,...

 Chiếc đèn Tiffany mang đặc trưng của Art Nouveau

Họa tiết trang trí đặc trưng của Art Nouveau

 Họa tiết trang trí đặc trưng của Art Deco

Do đặc trưng của Art Nouveau thiên về tính thẩm mỹ cao với nhiều họa tiết tỉ mỉ và phức tạp nên phong cách này không đem lại tính tiện dụng cao. Ngược lại, đặc trưng của Art Deco phản ánh sự đơn giản đặc biệt bởi những đường nét liền mạch, sắc nét.

Nội thất theo phong cách Art Deco 

Nhìn chung cả hai phong cách Art Nouveau và Art Deco đều mang tới hơi thở của một thời đại hoàng kim. Có sự kế thừa, tiếp nối mà cũng có sự thay đổi trong cách thức thiết kế, dù mang những sắc thái trái ngược nhau, thế nhưng mỗi một phong cách đã tự có dấu ấn riêng cho chính mình.

Ứng dụng của Art Nouveau

Art Nouveau trong thiết kế kiến trúc

Góp phần làm nên thành công cho Art Nouveau, không thể không kể đến sự thành công trong các lĩnh vực thiết kế nói chung cũng như trong thiết kế kiến trúc nói riêng. Với việc vận dụng các đường nét hình khối, họa tiết lấy cảm hứng từ thiên nhiên cùng sự sáng tạo không ngừng, thiết kế kiến trúc Art Nouveau đã đem lại những thành tựu nhất định. Công trình kiến trúc vương cung thánh đường Sagrada Família là một ví dụ điển hình cho phong cách này khi sử dụng các chi tiết hình chiếc lá, cây, cỏ, hình xoắn ốc,..

Vương cung thánh đường Sagrada Familia do Antoni Gaudi thiết kế 

Điều làm cho kiến trúc Art Nouveau trở nên khác biệt là lối kiến trúc bất đối xứng kết hợp với những đường cong tỉ mỉ đến từng chi tiết đã góp phần làm nên nét đẹp cổ đại mang đậm dấu ấn riêng của thời đại. Trong thiết kế kiến trúc, Art Nouveau ưu tiên sử dụng chất liệu gạch men nhiều màu sắc để tạo nên hiệu ứng nghệ thuật cao nhất.

Sự mất cân đối trong thiết kế kiến trúc Art Nouveau

Kiến trúc Art Nouveau mang đến cảm giác tươi mới, sinh động và phá cách ấn tượng

Toà nhà Casa Batllo tại Barcelona thiết kế bởi Antonio Gaudi đầy lạ mắt

Thiết kế kiến trúc của Antoni Gaudi thu hút người đi đường

Art Nouveau trong thiết kế nội thất

Sự mềm mại, uyển chuyển là yếu tố tiên quyết tạo nên những thiết kế về nội thất của Art Nouveau. Mang trong mình sứ mệnh của sự phá cách thế nên Art Nouveau không hề kén chọn về màu sắc nghệ thuật mà kết hợp, biến hóa chúng một cách đa dạng đến bất ngờ. Màu sắc Art Nouveau trong thiết kế nội thất sử dụng chủ đạo là sắc vàng và sắc bạc. Các gam màu trung tính là lựa chọn thích hợp đối với các chi tiết như trần nhà, sàn nhà, tường. Những màu sắc tươi tắn như màu tím, xanh, hồng,... sẽ phù hợp với các chi tiết còn lại.

Art Nouveau trong thiết kế nội thất được tạo nên từ rất nhiều vật liệu. Từ những vật liệu có giá cả bình dân như: gốm, sứ, thiếc, bạc,.. đến những vật liệu có giá cả đắt đỏ như: đá cẩm thạch, gỗ hay lông thú. Thế nhưng, để dễ hình dung nhất về phong cách nội thất Art Nouveau phải nhắc đến các vật liệu làm bằng kim loại bởi nó có tính chất ánh kim, dễ dàng mang lại vẻ đẹp sang trọng mà phong cách này hướng đến.

Art Nouveau trong ứng dụng nội thất rất hài hoà, sang trọng.

Art Nouveau trong thiết kế hội họa

Cảm hứng hội họa trong Art Nouveau được thể hiện qua những bức tranh, những hình minh họa hay những tấm poster từ đầu thế kỉ XX. Điển hình là bức Zodiac của họa sĩ Alphonse Mucha.

Bức  "Zodiac" của Alphonse Mucha

Trong những năm gần đây, phong trào tìm đến những giá trị xưa cũ trỗi dậy đã khiến phong trào Art Nouveau được “sống” lại một lần nữa. Art Nouveau trong thiết kế hội họa trở thành cảm hứng cho các poster phim, ảnh, quảng cáo và góp mặt trong những bức tranh nghệ thuật dưới sự phù phép của người họa sĩ. Vẫn giữ nguyên đặc trưng Art Nouveau nhưng ở hiện tại, phong cách này như toát lên hơi thở mới hiện đại hơn.

Bộ bài Tarot phong cách Art Nouveau

 “Ghibli Studio” - một bộ phim lấy cảm hứng từ Art Nouveau

Art Nouveau trong thiết kế trang sức

Một lần nữa, sức mạnh từ đường cong tinh tế uyển chuyển trong Art Nouveau đã khiến phong cách nghệ thuật này dễ dàng chinh phục được những nghệ nhân thiết kế trang sức. Sự tỉ mỉ trong các chi tiết đem đến những thiết kế trang sức đầy tinh xảo phù hợp với nhãn quan và rất được lòng của phái đẹp.

Trang sức tinh tế theo phong cách Nouveau

Những đường nét tinh xảo trong thiết kế trang sức Art Nouveau

Art Nouveau trong thiết kế thời trang

Một lĩnh vực nữa có sự xuất hiện phổ biến của phong cách Art Nouveau là ngành thiết kế thời trang. Tiêu biểu phải kể đến là bộ sưu tập mùa xuân của Prada vào năm 2008 khi những người mẫu của bộ sưu tập được ví như những nàng tiên không phải chỉ bởi những bức họa trên trang phục mà bởi chất liệu organza nhẹ nhàng và đường nét thanh thoát. 

BST mùa xuân 2008 của Prada

Các công trình nổi tiếng theo phong cách Art Nouveau

Một trong công trình tiêu biểu nhất của Art Nouveau phải kể tới Tòa tháp Eiffel được xây dựng năm 1889 ở Pháp. 

 Công trình biểu tượng của nước Pháp cũng áp dụng phong cách Art Nouveau

Thậm chí các tòa nhà, bảo tàng hay ga tàu điện trên khắp Châu Âu hiện nay vẫn còn lưu giữ lối phong cách kiến trúc Art Nouveau.

Ga tàu điện ngầm Hector Guimard Paris 

Sức hút Art Nouveau không dừng lại ở Châu Âu, theo dòng lịch sử những công trình mang phong cách này cũng dần xuất hiện tại Việt Nam. Quen thuộc, gần gũi phải kể đến: Toàn báo Hà Nội mới, Nhà khách chính phủ, Nhà hát lớn Hà Nội,...

Tòa soạn báo Hà Nội mới (trước là trụ sở báo I'Avenir du Tonkin)

 Mái che lối vào chính của Nhà khách chính phủ

 Cầu thang chính Nhà khách chính phủ

Trong kiến trúc hiện đại ngày nay thì chỉ những công trình đặc biệt như phim trường, khu vui chơi, quán cafe...còn sử dụng phong cách Art Nouveau.   

Tạm kết

Dù Art Nouveau có thời gian tồn tại tương đối ngắn thế nhưng không thể phủ nhận những thành tựu mà phong trào này đem lại. Với xu hướng tìm lại những giá trị đáng quý của quá khứ hiện nay, chắc hẳn trào lưu nghệ thuật Art Nouveau đã đang và sẽ len lỏi vào từng góc nhỏ của cuộc sống hiện đại rồi thổi vào đó hơi thở của thời đại hoàng kim. Hy vọng bài viết này sẽ phần nào giúp các bạn hiểu được “Art Nouveau là gì?” và những ứng dụng thú vị của phong cách nghệ thuật này trong cuộc sống.