Thức cột Ionic: Lịch sử, Cấu tạo & Đặc trưng nổi bật

Thức cột Ionic là một trong 3 hệ thức cột phổ biến nhất của kiến trúc Hy Lạp cổ đại, bên cạnh hai cột Doric và cột Corinthian. Trái ngược với vẻ đẹp khỏe khoắn, vững chãi của thức cột Doric ra đời trước nó, cột Ionic được lấy cảm hứng từ vẻ đẹp của một người phụ nữ với vẻ đẹp dịu dàng, thuỳ mị và mảnh mai.

Lịch sử hình thành thức cột Ionic

Ra đời khoảng giữa thế kỷ 6 trước Công nguyên, thức cột Ionic là một trong những cột phổ biến nhất của kiến trúc cổ đại. Xuất phát từ vùng Ionia - một vùng bờ biển phía Tây Nam Hy Lạp. Cột Ionic được sử dụng lần đầu vào thế kỷ 5 trước công nguyên trong công trình Đền thờ thần Hera ở Samos được thiết kế bởi kiến trúc sư Rh Oikos. Thiết kế cột Ionic được sử dụng phổ biến nhất trong Thời kỳ 750–480 trước công nguyên ở Ionia.

Cột Ionic được miêu tả mang vẻ đẹp mảnh mai, nữ tính, trái ngược hẳn với cột Doric đầy mạnh mẽ, nam tính, nhưng lại không quá cầu kỳ, tỉ mỉ và lộng lẫy như Corinth sau này. Vì vậy Cột Ionic được ưa chuộng và sử dụng nhiều trong các thư viện hay tòa án thời kỳ hậu Phục hưng.

Thức cột Ionic

Cấu tạo và Đặc điểm của thức cột Ionic

Khác với thức cột Doric đã xuất hiện trước đó, cột Ionic được thiết kế đặt trên đế và có phần bệ đỡ nằm giữa thân cột và đế cột. Đặc điểm nổi bật và dễ nhận biết nhất đó là đầu cột Ionic có hai vòng cuốn xoắn ốc đối xứng nhau, được trang trí thêm một số gờ chỉ đi kèm, với các họa tiết khắc chìm.

Thân cột Ionic có 24 rãnh chạy dọc thân cột, nhiều hơn so với cột Doric chỉ có 20. Trong một số thiết kế cột, người ta có thể bỏ qua các rãnh này. Tỷ lệ đường kính cột trên chiều cao cột là 1:9.

Thức cột Ionic với tỷ lệ, kiểu dáng thanh thoát mềm mại hơn

So với thức cột Doric, cột Ionic có tỷ lệ nhỏ hơn nên trông mềm mại và nữ tính và giàu tính trang trí hơn, có thể quan sát được cả từ mặt đứng và mặt bên. Về sau ở thế kỷ thứ 16, một kiến trúc sư nổi tiếng người Italia là Vincenzo Scamozzi sáng tạo thêm một phiên bản khác, bằng cách thêm vào 2 vòng xoắn ốc nữa để tạo thành 4 vòng xoắn ốc trên đầu cột. Từ đó biến thể của Scamozzi được sử dụng phổ biến hơn cả thức cột có 2 vòng xoắn ốc nguyên bản.

Các công trình nổi tiếng sử dụng cộ Ionic

Tượng nhân sư của Naxos

The Sphinx of Naxos - Tượng nhân sư của Naxos, hiện nằm trong Bảo tàng Khảo cổ học Delphi, là một bức tượng nhân sư bằng đá cẩm thạch cao 2,22 mét. Tượng nhân sư được đặt trên thức cột Ionic tạo nên vẻ đẹp sang trọng, uy nghi nhưng không mất đi nét thanh cao, yểu điệu cho linh vật này.

Cột Tượng nhân sư of Naxos tại Bảo tàng Delphi

Tòa án lớn Great Court tại Bảo tàng Anh, Luân Đôn

Được tái hiện dưới bàn tay của hai nhà thiết kế Foster và Partners, Tòa án lớn (Great Court) là một không gian được bao bọc bởi một mái nhà bằng kính ngoạn mục. Tòa nhà được dựng bởi các thức cột Ionic tạo vẻ đẹp trang nghiêm, mang vẻ tri thức cho tổng thể kiến trúc.

Cột Ionic tại Tòa án Lớn của Nữ hoàng Elizabeth II - bảo tàng Anh quốc

Đền thờ Athena

Đền thờ Athena tại Athens

Đền thờ Athena là một ngôi đền Hy Lạp cổ đại được thiết kế với các cột Ionic chống đỡ cho ngôi đền. Bên trong đền thờ được cho là bảo tồn tượng của nữ thần Athena Poilias.

Histria

Histria

Histria hay Istris - là một thành phố Hy Lạp cổ đại nằm gần sống Danube. Đây là khu đô thị đầu tiên trên lãnh thổ Romania ngày nay khi được thành lập bởi những người định cư Milesian vào thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên - nhờ vậy mà nơi đây cũng du nhập những văn hóa Hy Lạp cổ đại thời này - tiêu biểu là thức cột Ionic trong kiến trúc.

Lâu đầu Coole

Lâu đài Coole

Lâu đài Coole được mua vào năm 1656 bởi một thương gia là Belfast John Corry. Lâu đài này là một công trình mang thiết kế tân cổ điển, phía trước tòa nhà được chống đỡ bởi các thức cột Ionic với thiết kế 4 vòng xoắn ốc đầy tính thẩm mỹ.

Đền Portunus

Đền Portunus

Đền Portunus là một ngôi đền La Mã ở Rome, và là một trong những ngôi đền La Mã được bảo tồn tốt nhất đến nay. Ngôi đền được xây dựng vào thế kỷ thứ 3 hoặc thứ 4 trước Công nguyên nhưng sau đó được xây dựng lại trong khoảng thời gian từ năm 120–80 trước Công nguyên với các thức cột Ionic vô cùng đẹp đẽ.

Propylaea

Propylaea

Propylaea là khu phức hợp tòa nhà cổ điển của Hy Lạp được xây dựng từ năm 437 đến 432 Trước công nguyên. Mặc dù tổng thể tòa nhà chủ yếu được xây dựng với trật tự Doric mạnh mẽ, nhưng trong trung tâm tòa nhà có lối đi với hai hàng cột Ionic.

Gare du Nord 

Gare du Nord

Gare du Nord hay chính là nhà ga phía bắc của Paris, không chỉ là một nhà ga chính của Paris mà còn là một công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn của kiến trúc Hy Lạp cổ đại. Với tiền sảnh được thiết kế các cột Ionic tạo nên vẻ đẹp hoàn mỹ cho nhà ga này.

Đền thờ Diana tại Villa Durazzo-Pallavicini 

Đền thờ Diana tại Villa Durazzo-Pallavicini là một công trình được lấy cảm hứng từ ngôi đền Diana cổ nổi tiếng đã bị phá hủy năm 356 TCN. Chính vì vậy tổng quan công trình này vẫn giữ những nét đẹp của kiến trúc Hy Lạp cổ đại, tiêu biểu là trật tự cột Ionic.

Điện Diana 

Đền Jandial

Ngôi đền Jandial được coi là một ngôi đền bán cổ điển được thiết kế theo phong cách Hy Lạp cổ đại. Đền có các cột Ionic được cho là lấy cảm hứng từ các thiết kế cột tại đền thờ Artemis cổ.

Đền Jandial

Tạm Kết

Thức cột Ionic là một trong ba loại cột phổ biến nhất trong hệ thống thức cột Hy Lạp cổ đại với vẻ đẹp duyên dáng, nữ tính, nhưng cũng toát lên vẻ tri thức. Chính nét đẹp mảnh mai, yểu điệu như người thiếu nữ mà cột Ionic rất được ưa chuộng tại Hy Lạp trong các ngôi đền thờ cũng như ở thư viện ngày nay. Hy vọng bài viết về thức cột Ionic trên đã giúp bạn hiểu thêm về lịch sử hình thành, cấu tạo, đặc điểm cũng như những công trình kiến trúc nổi tiếng trên thế giới đang ứng dụng cột Ionic trong thiết kế của mình.