Thức cột Tuscan (Toscan): Lịch sử, Cấu tạo & Đặc trưng nổi bật

Thức cột Tuscan chịu ảnh hưởng trực tiếp từ cột Doric, là một trong hai thức cột cơ bản được người La Mã phát triển và được ứng dụng nhiều nhất trong kiến trúc bản địa Ý và phần lớn Châu Âu. Với thiết kế đơn giản, tinh tế nó mang một vẻ đẹp rất đặc trưng.

Tìm hiểu thêm:

• Thức cột Doric: Lịch sử, Cấu tạo & Đặc trưng nổi bật
• Thức cột Corinthian: Lịch sử & Đặc điểm nổi bật 

Lịch sử hình thành thức cột Tuscan

Trật tự Tuscan (hay còn được gọi là Ordo Tuscanicus hoặc Ordo Tuscanicus theo tiếng Latinh) là một trong hai trật tự cổ điển do người La Mã phát triển, trật tự còn lại là trật tự tổng hợp. Đây là một hình thức kiến ​​trúc Italic nguyên thủy lâu đời hơn, có trước Doric và Ionic của Hy Lạp nhưng có một số nét tương đồng với trật tự Doric. Tuy nhiên không dập khuôn của cột Doric mà nó mang đặc trưng rất riêng, được thể hiện qua các cột không có rãnh và một bản khắc đơn giản hơn không có triglyphs hoặc guttae. Sebastiano Serlio đã mô tả năm trật tự, trong đó "trật tự Tuscan" hay còn gọi là thức cột Tuscan có thiết kế vững chắc và đơn giản nhất trong hệ thức cột. 

Cột Tuscan

Cấu tạo và Đặc điểm của thức cột Tuscan

Thức cột Tuscan ảnh hưởng phần lớn từ cột Doric, tuy nhiên xét về tỷ lệ tổng thể, sự xen kẽ giữa các cột và cấu trúc cột Tuscan có phần đơn giản hơn, nó tuân theo các tỷ lệ của Ionic. Đây được coi là thức cột phù hợp ở những nơi kiên cố như pháo đài, cổng thành, lâu đài, kho bạc,... trong kiến ​​trúc quân sự, bến cảng và nhà kho,... bởi chúng mang đến sự trang nghiêm.

Nét đặc trưng rất riêng trong kết cấu cột Tuscan

Nếu ở các loại thức cột Hy Lạp cổ đại ta thấy cột thường có đế hình vuông thì sang đến cột Toscan, đế lại được làm hình tròn và cột không có những đường viền hay những hoạ tiết trang trí như chữ cách điệu, hoa văn,... Cột có tỉ lệ 1:7, cột Tuscan thô ráp, đơn giản nên hiếm khi được sử dụng trên mặt đất ngoại trừ các công trình một tầng rộng lớn như biệt thự, Nhà hát vòng tròn hay những công trình quy mô tương tự.

Đặc điểm nổi bật của cột Tuscan

Các công trình nổi tiếng sử dụng cộ Tuscan

St Paul's, Covent Garden by Inigo Jones (1633)

Nhà thờ St Paul được thiết kế bởi Inigo Jones là một nhà thờ giáo xứ của Giáo hội Anh nằm ở Phố Bedford, Covent Garden, Luân Đôn. Ngoài vai trò là nhà thờ giáo xứ của Covent Garden, nhà thờ còn được biết đến là "nhà thờ của các diễn viên" bởi đây là nơi kết nối cộng đồng. Đây là một trong những công trình độc đáo ứng dụng thành công thức cột Tuscan trong thiết kế.

St Paul's, Covent Garden

Christ Church, Spitalfields in London (1714–29) của Nicholas Hawksmoor 

Christ Church Spitalfields - một nhà thờ Anh giáo được xây dựng từ năm 1714 đến 1729 theo thiết kế của Nicholas Hawksmoor. Toạ lạc trên con phố Thương mại ở East End và ở Trung tâm Luân Đôn ngày nay, công trình nằm trong Khu Tower Hamlets của Luân Đôn, ở biên giới phía tây đối diện với Thành phố Luân Đôn. Christ Church Spitalfields là một trong những công trình tiêu biểu sử dụng thức cột Tuscan.

Công trình nổi bật với mái hình bán nguyệt và các cột Tuscan gắn thẳng ở đầu phía tây - đây là điểm đặc trưng rất riêng thu hút nhiều du khách tham quan và là nguồn cảm hứng bất tận cho những thiết kế kiến trúc về sau.

Christ Church, Spitalfields

Ngôi nhà Palladian của Wentworth Woodhouse ở Yorkshire

Palladian - kiệt tác kiến trúc Châu Âu được thiết kế bởi kiến trúc sư người Venice Andrea Palladio (1508–1580). Công trình ứng dụng thức cột Tuscan và được biết đến với sự đối xứng, phối cảnh cùng những nguyên tắc của kiến ​​trúc cổ điển Hy Lạp và La Mã cổ đại .

Palladian architecture của Wentworth Woodhouse

West Wycombe Park

Công viên West Wycombe lấy cảm hứng kiến trúc từ biệt thự Veneto, công trình được xây dựng từ năm 1740 đến 1800 gần ngôi làng West Wycombe ở Buckinghamshire, Anh. Đây là một trong những công trình nổi tiếng nhất trên thế giới sử dụng thức cột Tuscan.

West Wycombe Park

Palazzo Chiericati của Palladio 

Palazzo Chiericati - một cung điện thời Phục hưng nằm ở Vicenza (miền bắc nước Ý), được thiết kế bởi kiến trúc sư Andrea Palladio. Công trình hội tụ hai thức cột vô cùng độc đáo trong kiến trúc cổ đại là cột Tuscan (đặt ở vị trí tầng một) và cột Ionic (được sử dụng ở tầng trên) đem đến một không gian kiến trúc độc đáo và đây đã trở thành một kiệt tác kiến trúc ở Ý.

Palazzo Chiericati

Neue Wache là một nhà bảo vệ Phục hưng Hy Lạp ở Berlin , bởi Karl Friedrich Schinkel (1816)

Neue Wache ( hay còn được biết đến với cái tên là New Guard ) là một tòa nhà tọa lạc trên đại lộ Unter den Linden ở trung tâm lịch sử của Berlin, Đức . Công trình được xây dựng từ năm 1816 đến năm 1818, ứng dụng thức cột Tuscan trong thiết kế đem đến một vẻ đẹp rất kiên cố, vững chãi.

Neue Wache

Portico Pietro da Cortona

Portico Pietro da Cortona là một trong những công trình kiến trúc ứng dụng thức cột Tuscan nổi tiếng nhất trên thế giới, công trình mang vẻ đẹp của sự hoài cổ, uy nghi.

Portico Pietro da Cortona

Cung điện Palazzo Strozzi

Lấy cảm hứng từ Palazzo Medici, cung điện Palazzo Strozzi là một ví dụ điển hình về kiến ​​trúc dân dụng với đá thô mộc, công trình sử dụng thức cột Tuscan nhưng được làm với tỷ lệ hài hoà hơn mang đến một không gian hoàng gia, tráng lệ và khi nhắc đến thức cột độc đáo này không thể nào không nhắc đến cái tên Palazzo Strozzi - một kiệt tác trong nền kiến trúc.

Cung điện Palazzo Strozzi 

Tạm Kết

Là một trong những hệ thức cột phổ biến nhất trong nền kiến trúc, thức cột Tuscan mang vẻ đẹp đơn giản nhưng ở đó ta cảm nhận được sự khoẻ khoắn và tinh tế. Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu hơn về lịch sử hình thành, cấu tạo và đặc điểm, cùng những công trình kiến trúc nổi tiếng trên thế giới sử dụng loai cột vô cùng độc đáo - cột Tuscan.